Demissionair justitieminister Hirsch Ballin (CDA) vroeg begin april aan drie belangrijke overheidsorganen advies over zijn “growshopwet”. Alledrie deze instanties kwamen met forse kritiek op het wetsvoorstel.

De voorgestelde wet richt zich niet op de hennepteelt zelf, maar op zogenaamde voorbereidings- of bevorderingshandelingen, die zich in Hirsch Ballin’s woorden “afspelen in een voorfase, voorafgaand aan de daadwerkelijke overtreding van de Opiumwet”. Er hoeft dus nog geen stek of wietzaadje de grond in te zijn gegaan om al strafbaar te zijn. Op 2 april vroeg Hirsch Ballin advies over zijn wetsvoorstel aan de Raad voor de Rechtspraak, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR).

De NVvR kwam als eerste met haar advies en liet weinig heel van het voorstel. Het is haar vooral een doorn in het oog dat de minister niet duidelijk maakt of het wetsvoorstel alleen de grootschalige hennepteelt betreft of ook de kleinschalige. ‘Ter vermijding van discussies in de rechtszaal zou de NVvR graag zien dat dit uitdrukkelijk wordt opgenomen in de doelstelling van het wetsvoorstel.’

De “considerans” bij het wetsvoorstel maakt de zaken nog onduidelijker. Daarin stelt Hirsch Ballin dat zijn wet wenselijk is voor “een effectieve bestrijding van de illegale productie van cannabis, die het nationale gebruik sterk overstijgt”. Terecht vraagt de NVvR: ‘Betekent dit dat het wetsvoorstel alleen ziet op bestrijding van grootschalige illegale hennepteelt die bestemd is voor de export of is hier iets anders bedoeld? De huidige formulering van de considerans leidt tot onduidelijkheid met betrekking tot hoe het wetsvoorstel dient te worden uitgelegd.’

In keurig juridisch jargon concludeert de NVvR dat de wet overbodig is: ‘De NvVR vraagt zich echter af wat precies de toegevoegde waarde is van dit wetsvoorstel ten opzichte van het huidige recht. (…) Afgezien van eventuele ruimere mogelijkheden in verband met de opsporing is het de NvvR niet duidelijk welke lacunes er in de strafwet zouden zijn ten aanzien van de strafrechtelijke aansprakelijkheid van het voorbereiden en faciliteren van grootschalige hennepteelt.’ Oftewel: grootschalige teelt kan al lang worden aangepakt, daarvoor is deze nieuwe wet niet nodig.

De VNG is iets milder in haar oordeel, maar plaatst wel een paar kritische kanttekeningen. ‘Het mag niet onopgemerkt blijven dat het gedogen van vergelijkbare handelingen door tuincentra of soortgelijke bedrijven een grijs gebied creëert, dat misverstanden in de hand werkt en het gelijkheidsbeginsel ongewenst op spanning zet. Tuincentra kunnen in de verleiding komen om bij een toenemende vraag grootschaliger bepaalde producten aan te bieden en omgekeerd bestaat de mogelijkheid dat growshops hun assortiment dusdanig uitbreiden dat zij aan te merken zijn als tuincentrum.’

Ook zien de gemeenten de bui al hangen als het gaat om de handhaving van alweer een nieuwe repressieve wet uit Den Haag: ‘Het voorstel levert enige onduidelijkheid op als het gaat om toezicht en handhaving. De ervaring leert, met het nog recent doorgevoerde ‘paddoverbod’, dat gemeenten in toenemende mate verantwoordelijk worden gesteld voor het toezicht op door de wetgever strafbaar gestelde handelingen.’

De Raad voor de Rechtspraak levert meer fundamentele kritiek op de growshopwet. ‘De Raad vraagt zich of of in de Memorie van Toelichting (MvT) voldoende aandacht wordt besteed aan de reikwijdte van de strafrechtelijke aansprakelijkheid en de onderzoeksbevoegdheden onder het bestaande regime en aan de praktische kant van het bewijs.’ Of in gewoon Nederlands: met de nieuwe wet zijn wel heel veel mensen potentieel strafbaar, terwijl het bewijs van hun eventuele schuld nauwelijks rond te krijgen is.

Zo stelt Hirsch Ballin dat de in growshops aangeboden producten “geheel in de sleutel staan van de hennepteelt”. Maar volgens de Raad is het nog maar helemaal de vraag “of de rechter hiervan in de strafrechtelijke praktijk bij de vraag naar het bewijs zonder meer van uit mag gaan”. ‘Ventilatoren en pompen kunnen bijvoorbeeld ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Gelet op de ervaringen in het verleden mag verwacht worden dat hierop veelvuldig een beroep zal worden gedaan op een wijze die niet onmiddellijk van de hand kan worden gewezen (een Meer- en vaartverweer).’

De Raad ziet nog meer haken en ogen aan de growshopwet. ‘In dit verband is ook van belang of (…) niet verwacht mag worden dat winkeltjes die thans de titel “growshop” hebben, hun naam niet zullen wijzigen en/of hun assortiment niet zodanig zullen verbreden dat niet eenvoudig kan worden gesteld dat alle of de meeste voorwerpen bestemd zijn voor de grootschalige hennepteelt.’ Met nadruk stelt de Raad dat zij opnieuw advies wil geven, als het wetsvoorstel op belangrijke onderdelen wordt gewijzigd.

Drie slechte rapporten kortom: Hirsch Ballin moet zijn huiswerk overmaken. De kans dat hij daar snel aan toe komt lijkt klein, nu hij naast justitie ook het ministerie van binnenlandse zaken demissionair leidt. Tot 7 augustus is hij zelfs de baas van het land, want zowel Balkenende als vice-premier Rouvoet zijn met vakantie. Je zou dus zeggen dat Hirsch Ballin wel wat anders aan zijn hoofd heeft dan de kleine 275 growshops die ons land nog telt. Zijn opvolger richt de blik hopelijk naar Europa, waar growshophouders in landen als Spanje, Engeland, Duitsland en Tsjechië probleemloos hun winkels runnen.  En waar hennepbeurzen, anders dan in Nederland, gewoon zijn toegestaan.

Klik hier voor een PDF van het advies van NvVR

Klik hier voor een PDF van het advies van de VNG

Klik hier voor PDF advies Raad voor de Rechtspraak

Zie ook: Hirsch Ballin verklaart oorlog aan grootschalige hennepteelt (VOC-Blog 1 april 2010)